خانه‌ها یا واحدهای آپارتمانی از نظر جایگیری در خیابان و یا جایگیری در برج‌های مسکونی با یکدیگر متفاوت می‌باشند و لذا میزان نورگیری و گرمای خانه در هر کدام از آنها متفاوت خواهد بود. اما برای تشخیص جهت گیری خانه‌ها بایستی با جهت‌های جغرافیایی آشنا بوده و قدرت تشخیص آنها را داشته باشیم.
یکی از بهترین روش‌ها در تشخیص جهت‌های جغرافیایی، طلوع و غروب خورشید می‌باشد. بطوری که خورشید در صبحگاه از مشرق طلوع کرده و در شامگاه از سمت غرب غروب میکند. لذا اگر در صبحگاه طوری بایستیم که دست راستمان به سمت خورشید باشد چهار جهت جغرافیایی را براحتی می‌توانیم تشخیص دهیم. بطوری که سمت راستمان شرق، سمت چپ غرب، روبرو شمال و پست سرمان جنوب را خواهیم داشت. در مجموع خانه‌ها دارای جایگیری‌های زیر می‌باشند:
- خانه‌های شمالی-جنوبی
- خانه‌های شرقی-غربی
- خانه‌های نبش خیابان
- خانه‌های دوکله یا دو بر
خانه‌های شمالی-جنوبی
با توجه به جهت‌های جغرافیایی، خانه‌هایی که در سمت و جهت شمال قرار گرفته باشند شمالی بوده و معمولا حیاط این خانه در مجاورت با خیابان می‌باشد. بطوری که برای ورود به خانه ابتدا وارد حیاط و سپس وارد فضای داخلی خانه خواهیم شد. در مقابل این خانه و در سمت دیگر خیابان، خانه جنوبی قرار دارند بطوری که در این خانه‌ها ساختمان خانه در مجاورت با خیابان می‌باشدو به محض ورود با خانه وارد فضای داخلی شده و پس از آن می‌توانیم به حیاط حانه برویم.
در این میان وجه تمایز خانه‌های شمالی و جنوبی میزان نورگیری آنها در طول روز و در فصول مختلف سال می‌باشد. بطوری که خانه‌های جنوبی نورگیری بیشتری در مقایسه با خانه‌های شمالی داشته و نور آنها بسیار دلپذیر می‌باشد. به سبب نورگیری بیشتر در این خانه‌ها، کنترل دمای آنها نیز راحت تر خواهد بود. اما خانه‌های شمالی به سبب نورگیری کمتر در مقایسه با خانه‌های جنوبی برای فصل تابستان مناسب تر بوده و سبب خنک تر بودن آنها هوای مطلوب تری را خواهند داشت.
خانه‌های شرقی-غربی
برای تشخیص خانه‌های شرق و غربی کمی‌روند سخت تری را خواهیم داشت. اما اگر طوری بایستیم که در راستای کوچه قرار گرفته باشیم و روبروی ما شمال باشد، خانه‌هایی که در سمت راست کوچه قرار دارند خانه‌های شرقی بوده و در مقابل آنها و در سمت چپ شما، خانه‌های غربی خواهند بود.
نورگیری در خانه‌های شرقی به گونه‌‌‌ای است که از ساعات اولیه روز تا نزدیک ظهر از نور بسیار خوبی برخوردارند اما پس از آن جهت گیری خورشید تغییر کرده و نور گیری در خانه‌های غربی بهتر خواهد بود. بطوری که در ساعات پایانی روز خانه‌های غربی نورگیری بسیار خوب و طولانی تری دارند. با توجه به نورگیری در خانه‌های شرقی و غربی اتاق‌های خواب و نشیمن در طراحی نقشه به گونه‌‌‌ای تعبیه می‌شوند که ساکنین این خانه‌ها بیشترین بهره از نور خانه را ببرند. بطوری که اتاق‌های خواب را در ضلع شرقی قرار می‌دهند تا بیداری افراد با نور مناسب ابتدای روز همزمانی داشته باشد و اتاق نشیمن خانه را در ضلع غربی آن قرار می‌دهند تا زمان طولانی تری در معرض نور باشد.
نکاتی پیرامون جهت گیری ساختمان
- در فصول مختلف به سبب تغییر وضعیت زمین نسبت به خورشید، نورگیری خانه متفاوت بوده و تغییر میکند.
- بهترین خانه‌ها از نظر نورگیری، خانه‌های جنوبی بوده و گرمای بیشتری نیز در فصول سرد دارند.
- خانه‌های جنوبی به سبب نورگیری و گرمای مناسب تر قیمت بالاتری را تجربه می‌کنند.
- در ساختمان‌های شمالی واحدهای شمالی و در ساختمان‌های جنوبی واحدهای جنوبی نورگیری بهتری دارند.
- هزینه سرمایش و گرمایش در خانه‌های شرقی و غربی بیشتر می‌باشد که این امر به دلیل سرد تر بودن دیوار‌های شرقی و غربی در زمستان و گرمای زیاد آنها در تابستان می‌باشد.
- خانه‌هایی که در جهت باد‌های جغرافیایی قرار دارند بیشتر مورد آسیب قرار می‌گیرند به عنوان مثال خانه‌های شرقی و غربی در مناطقی که دارای بادهایی در جهت غرب به شرق و یا برعکس باشند بیشتر مورد آسیب واقع می‌شوند.
- در خانه‌های صرقی غربی بایستی برای بهره بیشتر از نور روز، اتاق‌های خواب در ضلع شرقی و نشیمن در ضلع غربی تعریف می‌شوند.
- خانه‌های غربی به سبب نورگیری آنها در ساعات پایانی روز و همچنین زاویه تابش خورشید، برای پرورش گیاهان مناسب تر می‌باشند.
- خانه‌های چند بر به سبب نورگیری مناسب از جهات مختلف و همچنین معیار‌های دیگر از جمله دسترسی مناسب تر و امکان طراحی بهتر، خانه‌های مناسب تری می‌باشند و به همین سبب قیمت بالاتری دارند.
- در زمان خرید، نورگیری خانه تنها یکی از نکاتی است که باید به آن توجه کرد و در کنار آن دیگر معیارها از جمله نقشه ساختمان، کیفیت ساخت، دسترسی‌ها و ... نیز اهمیت دارند که بایستی به درستی بررسی شوند.